خوات معاصر

بررسي جرم از ديدگاه جامعه شناسان (دوركيم وماركس)

تعريف جرم

تعريف جرم كار آساني نيست ،گفته اند جرم عملي است كه نظم اجتماعي را برهم مي زند،اما اين تعريف نه تنها مشكلي را حل نمي كند ،بلكه يك مشكل را به سه مشكل تبديل مي كند :

1.       منظور از نظم چيست ؟

2.       منظور از اجتماع كدام اجتماع است ؟

3.       تشخيص اين امر با كيست ؟ (ستوده،1382،ص65)

�عده اي از حقوق دانان معتقدند كه نقص قانون هر كشوري دراثر عمل خارجي در صورتي كه انجام وظيفه يا اعمال انرا تجويز نكند ومستوجب مجازات هم باشد ،جرم ناميده مي شود � (تاج زمان ،1364،ص43)

سهم دوركيم در نظريه پرداري درباره جرم و كيفر بسيار مهم است كه بيشتر در�تقسيم كار در جامعه � و �قواعد و روش جامعه شناسي� منعكس مي باشد.

تحليل جرم از ديدگاه دوركيم

دوركيم جامعه شناس فرانسوي معتقد است كه هر عملي كه درخور مجازات باشد ،جرم است به بيان ديگر،هر فعل يا ترك فعلي كه نظم ،صلح وآرامش اجتماعي را مختل سازد وقانون نيز براي آن مجازاتي تعيين كرده باشد

�جرم� محسوب مي شود. به نظردوركيم �ما كاري را بخاطر‹جرم› بودن محكوم نمي كنيم بلكه از آنجاي كه آنرا محكوم مي كنيم جرم تلقي مي شود �. (ستوده،1382،ص65)

 جرم يك پديده �معمولي� جامعه است زيرا كه بر حسب احساس تنفر وانزجاري كه بزهكار در جامعه بر مي انگيزد معين مي گردد.البته درجه بروز تنفر وانزجار در چار چوب جامعوي مشخص در افراد متفاوت مي باشد

هدف از كيفر بيشتر معطوف به افراد غير مجرم است زيرا كه بيشتر احساس همبستگي و يگانگي افراد بي گناه را تقويت مي كند ،پيش از اينكه مجرمان را متنبه سازد كيفر ممكن استن نقش عدم ترغيب وتضعيف ودلسردي مجرمان را نيز فراهم آورد ليكن احساس انزجار در قبال پاره اي ازاعمال كيفر پذيردر ميان بعضي از مردم ضعيف است ودر نتيجه آنان در معرض ارتكاب جرم قرار مي گيرند. بنابراين كيفرنمي تواند از وقوع جرم پيشگيري كند. هيچ جرمي جرم محسوب نمي شود مگر اينكه كيفري در كارباشد در نتيجه كيفرقانوني نمي تواند اعمال شود مگر اينكه در قبال اعمالي كه قانونا تعريف دقيق داشته باشند اگر اعمال ناپسند ومذموم از سوي قانون دقيقا تعريف نشده باشند ولي در ميان افراد احساس انزجار وتنفر پديد اورند چنين اعمالي كه از سوي قانون محكوم نشده باشند جرم شمرده نمي شود.مثلا چند زني در ميان روشنفكران! شايد اغراق نباشد كه بگوييم تئوري جامعه شناختي جرم درپي طرح وتاكيد دوركيم،امروزه بدين پايه رسيده است. (شيخاوندي،1379،ص60(

*مفهوم جامعه شناسی جنایی:

جامعه شناسی در لغت به معنای مطالعه اجتماع است اما منظور از جامعه در یک کشور، افرادی هستند که دارای تابعیت مشترک هستند اما مراد از جامعه شناسی، علم مطالعه زندگی اجتماعی، سازمان ها و قواعد حاکم بر این زندگی اجتماعی می باشد.

رابطه حقوق با جامعه شناسی جنایی:

1-   حقوق دارای ضمانت اجرای رسمی بوده اما جامعه شناسی جنایی دارای این خصیصه نیست

2-   زمان اعمال ضمانت اجرای حقوق از زمان ارتکاب جرم بوده اما در جامعه شناسی جنایی پس از انحراف است

3-   جامعه شناسی از هست هاو نیست ها سخن می گوید اما حقوق از باید ها و نبایدها

4-   شباهت حقوق با جامعه شناسی در این است که ضمانت اجرای هر دو پس از ارتکاب تخلف یا انحراف و بعبارت دیگر پس از پشت کردن به هنجارهای حقوقی یا اجتماعی، تحمیل می گردد.

انواع پیشگیری از جرم

قدیمی ترین نوع پیشگیری، پیشگیری از بزهکاری کودکان و پیشگیری از بزهکاری عمومی است. طبق این تفکیک، در مورد کودکان و نوجوانان بزهکار که شخصیت آنها در حال شکل گیری است باید از تدابیر پرورشی و بازپروری استفاده کرد؛ در حالی که در مورد بزهکاران بزرگسالان باید از ارعاب انگیزی و تهدید به مجازات استفاده شود؛ زیرا شخصیت آنها شکل گرفته است (نجفی ابرندآبادی، ش 20 و 19: 18). اما تاکنون در زمینه دسته بندی پیشگیری از بزهکاری، گونه های متعددی از سوی جرم شناسان مطرح شده است. به طور مثال، شماری از جرم شناسان با الهام از دانش پزشکی، الگوی سه گانه پیشگیری یعنی: نخستین، دومین و سومین از بزهکاری را بیان کرده اند و برخی دیگر تقسیم بندی پیشگیری از بزهکاری را به دو گونه کنشی و واکنشی ارائه کرده اند که امروزه تقسیم بندی اخیر بیشتر مد نظر جرم شناسان است (نیازپور، 1383: 172-170). البته تقسیم بندی های دیگری نیز صورت گرفته است که در ادامه به آنها اشاره می شود. به هر حال، این متنوع بودن روش های پیشگیری بیانگر آن است که بزهکاری از محدوده صرف حقوقی، قضایی و پلیسی خارج شده و مقابله مؤثر با آن از یک سو همکاری و مشارکت نهادهای دولتی و تشکل های مردمی را می طلبد و از سوی دیگر، مستلزم ایجاد تحول و نوآوری در استراتژی ها، ابزارها و نهادهای سنتی و متداول مقابله با جرم است (نجفی ابرندآبادی، ش 20 و 19: 20).

نویسنده : سیف الدین سلیمی

مقایسه عناوین مجرمانه معاونت و تسبیب

مقدمه:
نحوه ای وقوع جرم از لحظه خطور جرم در ذهن و تا لحظه محقق شدن و وقوع آن در خارج هر کدام مستلزم پیمودن راه و مراحلی است که از نظر حقوقی عنوان ویژه ای به خود می گیرد، تمام این مراحل و عناوین حقوقی بصورت مجمل درمثال زیر یادآوری می شود:
به عنوان نمونه گاهی برای تحقق قتل، مجرم به تنهایی از ابتداء تا انتهای مسیر را می پیماید و مرتکب آن جرم می شود وگاهی دراین مسیراز همکاری دیگران بهره می جوید. نظیر آنکه شخصی وقوع قتل را تسهیل و مرتکبین را تشویق یا مجنی علیه را به صحنه ای جرم می آورد و شخص دیگری گودال عمیقی را حفر می کند تا علاوه بر ایجاد سبب مرگ موجب امحای اثر جرم شود و دو نفر دیگر مجنی علیه را گرفته و در گودال حفرشده می اندازند و سرانجام موجب مرگ مجنی علیه می شوند. درمثال فوق برحسب دخالت هر یک از افراد در ارتکاب جرم از دیدگاه حقوقی نام و مجازات مخصوص به خود را دارند. آنکه وقوع قتل را تسهیل کرده «معاون» و آنکه گودال را حفرنموده «سبب» و آنکه مجنی علیه را گرفته و در گودال انداخته اند «مباشر» و «شریک» در ارتکاب جرم هستند

در تحقیق حاضر، سعی شده تا دو مورد از مثال مذکور که «معاون» و «سبب» با شد، بیشتر مورد بحث و کنکاش قرار گیرد؛ در بخش اول؛ ابتداء کلمه معاون  لغتا و اصطلاحا تعریف شده سپس به عناصر تشکیل دهنده معاونت در جرم پرداخته میشود، در بخش دوم کلمه سبب و تسبیب لغتا و اصطلاحا مورد بررسی قرار می گیرد و عناصرتشکیل دهنده آن  نیز بیان خواهد شد و در خاتمه به وجوه افتراق و اشتراک معاونت و تسبیب در جرم پرداخته شده است.